0 Wstęp

1 Przygotowanie bazy danych

1.1  Struktura testowej bazy danych

ou=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL                        - poddrzewo, które zawierać będzie wpisy z danymi pracowników
cn=jerzy,ou=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL    - DN przykładowego wpisu

Struktura bazy wygląda zatem następująco:

Każdy wpis  na poziomie ou=Pracownicy,dc=uci,dc=pl należy do klasy obiektów inetOrgPerson i posiada następujące atrybuty: cn, sn, title, organizationName, streetAddress, l, st, postalCode, mail, telephoneNumber .

1.2 Istotne pozycje konfiguracyjne serwera slapd.

Plik /etc/openldap/slapd.conf wygląda następująco:

# Dołączenie potrzebnych schematów

include         /etc/openldap/schema/core.schema
include         /etc/openldap/schema/cosine.schema
include         /etc/openldap/schema/inetorgperson.schema

# Ustawienie poziomu logowania umożliwiającego śledzenie przetwarzania przez serwer ACL-i .

loglevel        384

# Definicja bazy, w której będą przechowywane adresy

database        ldbm
suffix          "dc=UCI,dc=PL"
rootdn          "cn=root,dc=UCI,dc=PL"
rootpw          {SSHA}f/n3fk8Oo5Y0Jcv/rxy/0/ntITzcqLOO

# Ustawienie prawa do czytania dla wszystkich dla poddrzewa o wierzchołku: ou=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL

access to dn=".*,ou=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL"
          by * read

# Katalog, w którym zostanie umieszczona baza danych

directory       /usr/local/openldap/var/openldap-ldbm

# Indeksy

index   objectClass     eq

1. 3 Plik LDIF zawierający bazę adresową

dn: dc=UCI,dc=PL
objectClass: dcObject
objectClass: organization
o: Uczelniane Centrum Informatyczne
dc: UCI

dn: ou=Pracownicy, dc=UCI, dc=PL
ou: Pracownicy
objectClass: top
objectClass: organizationalUnit

dn: cn=jerzy,ou=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL
cn: Jerzy Szymanski
sn: Szymanski
objectclass: inetOrgPerson
title: ml. programista
organizationName: PSU
streetAddress: Chopina 12/18
l: Torun
st: kujawsko-pomorskie
postalCode: 87-100
mail: Jerzy.Szymanski@uni.torun.pl
telephoneNumber: +48566113372

dn: cn=jan,ou=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL
cn: Jan Kowalski
sn: Kowalski
objectclass: inetOrgPerson
title: st. programista
organizationName: PSU
streetAddress: Chopina 12/18
l: Torun
st: kujawsko-pomorskie
postalCode: 87-100
mail: Jan.Kowalski@uni.torun.pl
telephoneNumber: +48566113372

.......

Dalej w pliku występują kolejne wpisy dla poszczególnych osób.

1.4  Zainicjowanie bazy danych

/usr/local/openldap/bin/ldapadd -x -D "cn=root,dc=UCI,dc=PL" -w haslo -f adresy.ldif

Przed uruchomieniem ldapadd należy upewnić się czy w systemie jest uruchomiony proces slapd.

2 Squirrelmail

2.1 Metody współpracy z LDAP

• możliwy jest wybór książki, w której wyszukujemy osobę,
• wyszukanie danej osoby wg imienia i nazwiska,
• wstawienie adresu emailowego znalezionej osoby w pola To:, Cc: oraz Bcc: .

Niewątpliwą wadą aplikacji jest to, że w obecnej wersji nie jest możliwe dowiązanie do bazy LDAP inne niż anonimowe. Naraża to nasze dane adresowe na niebezpieczeństwo ujawnienia osobom niepowołanym.

2.2 Konfiguracja

Ponieważ pakiet Squirrelmail jest napisany w języku PHP, wystarczy więc rozpakować pakiet w katalogu dostępnym serwerowi WWW, np. w katalogu htdocs/squirrel . Dalszej konfiguracji dokonuje się w podkatalogu squirrel/config. Korzystając z umieszczonego tam przykładowego pliku konfiguracyjnego config_default.php należy w tym katalogu utworzyć własny plik konfiguracyjny o nazwie config.php. Włączenie możliwości korzystania z bazy LDAP polega na umieszczeniu w tym pliku co najmniej jednego wpisu postaci:

$ldap_server[nr] = array(
    'host' => 'Adres serwera LDAP',
    'base' => 'Podstawowy DN bazy',
    'name' => 'Opis książki adresowej',
    'port' => 'Nr portu serwera LDAP',
    'charset' => 'Symbol standardu kodowania znaków przez serwer LDAP',
    'maxrows' => 'Maksymalna ilość wierszy w wynikach wyszukiwania'
);

W przypadku naszej testowej bazy danych zakładając, że serwer LDAP pracuje na komputerze lokalnym, konfiguracja może wyglądać następująco:

$ldap_server[0] = array(
    'host' => 'localhost',
    'base' => 'dc=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL',
    'name' => 'Baza adresów',
    'port' => '389',
    'charset' => 'utf-8',
    'maxrows' => '30'
);

W miejscu nr wpisujemy kolejno od 0 numery serwerów LDAP (w przypadku, gdy chcemy korzystać z większej ilości serwerów) i
zapisujemy dla nich oddzielne konfiguracje wg powyższego schematu.

W typowej sytuacji, gdy serwer LDAP pracuje na porcie 389 oraz używa standardu kodowania znaków utf-8 i nie potrzebujemy ograniczeń co do maksymalnej ilości pozycji w wynikach wyszukiwania, wystarczy następująca konfiguracja

$ldap_server[0] = array(
    'host' => 'localhost',
    'base' => 'dc=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL',
    'name' => 'Baza adresów',
);

Aby wspomóc administratorów w tworzeniu i wprowadzaniu zmian w konfiguracji, w katalogu squirrel/config autorzy programu zamieścili prosty, lecz bardzo funkcjonalny skrypt konfiguracyjny conf.pl . Z pomocą tego skryptu można łatwo ustawić wszelkie opcje programu. Dodatkowo, konfigurując program skryptem, dla każdej wprowadzanej pozycji dostępny jest krótki opis jej przeznaczenia.

2.3 Komentarz

• Retrieve User Data - umożliwia uzyskanie imienia, nazwiska i adresu emailowego użytkownika z zęwnętrznej bazy danych (np. z serwera LDAP) i umieszczenia tych danych w preferencjach użytkownika
• LDAP Query plugin - rozszerza możliwości poszukiwania w bazie adresowej LDAP o możliwość wyszukiwania poprzez atrybuty inne niż imię i nazwisko oraz umożliwia przeszukiwanie serwerów LDAP, które nie zezwalają na zapytania użytkownikom anonimowym, poprzez możliwość wyspecyfikowania DN-u użytkownika i hasła.
• Change LDAP password - umożliwia zmianę hasła do konta pocztowego, gdy hasło przechowywane jest na serwerze LDAP (dotyczy systemów z autentykacją IMAP wykorzystującą LDAP)
• Vacation plugin for QMAIL with LDAP authentication - umożliwia ustawienie automatycznych odpowiedzi na emaile (dotyczy systemów z zainstalowanym oprogramowaniem QMAIL z autentykacją poprzez LDAP)
• LDIF Address Book Import - wspomaga importowanie książek adresowych do Squirrelmail-a  z innych programów pocztowych

3. IMP (Internet Messaging Program)

3.1 Metody współpracy z LDAP

W rzeczywistości książka adresowa realizowana jest przez oddzielny moduł Horde o nazwie Turba . Moduł ten pozwala na dostęp do książki adresowej z poziomu dowolnej aplikacji dla środowiska Horde. Dostępną w nim książkę adresową łatwo można zintegrować z IMP-em w ten sposób, że z poziomu użytkownika widoczna jest ona jako jedna z pozycji w menu tego programu. Turba pozwala także na korzystanie z wielu książek adresowych umieszczonych na różnych serwerach LDAP. Jedną z jej zalet jest też to, że można wybrać atrybuty (np. imię, nazwisko, adres emailowy), według których możliwe będzie wyszukiwanie osoby w książce.

Istotną rzeczą jest to, że Turba pozwala na dowiązanie do bazy LDAP z podaniem DN-u użytkownika oraz hasła. Umożliwia to w połączeniu z odpowiednią konfiguracją praw dostępu do bazy na serwerze LDAP szczegółowe ustalenie praw dostępu z poziomu książki adresowej do danych umieszczonych na serwerze LDAP z dokładnością do poszczególnych atrybutów wpisów.

Reasumując, zalety książki adresowej Turba to:

• możliwość dowiązania do LDAP za pomocą DN-u użytkownika i hasła,
• możliwość ustalenia atrybutów, wg których możliwe będzie wyszukiwanie w książce,
• możliwość korzystania z wielu książek adresowych,
• możliwość wstawienia adresu emailowego znalezionej osoby w pola To:, Cc: oraz Bcc: .

3.2 Konfiguracja

Do poprawnego działania Horde wymagane jest, by moduł PHP dla serwera Apache skompilowany był z następującymi opcjami programu configure : --with-gettext --with-xml --with-mysql --with-ldap --with-imap .

Istnieje możliwość sprawdzenia, czy serwer WWW, PHP oraz Horde jest prawidłowo skonfigurowane. Należy połączyć się przeglądarką z testową stroną Horde:
http://nazwa_naszego_serwera_WWW/horde/test.php.
Strona ta poinformuje nas czy posiadamy poprawnie skonfigurowane środowisko do pracy Horde.

Moduł Turba odpowiada za obsługę książek adresowych, więc wszelkich wpisów związanych z testową bazą danych dokonujemy w jego plikach konfiguracyjnych - katalog turba/config.

Definicji książek dokonujemy w pliku turba/config/sources.php . Wpis dla pojedyńczej książki adresowej LDAP w tym pliku dla testowej bazy danych może wyglądać następująco:

$cfgSources['ldap_abook'] = array(
    'title' => 'książka LDAP',
    'type' => 'ldap',
    'params' => array(
        'server' => 'localhost',
        'port' => 389,
        'root' => 'ou=Pracownicy,dc=UCI,dc=PL',
        'dn' => array('cn'),
        'objectclass' => 'inetOrgPerson',
        'objectclass' => 'top',
        'filter' => ''
    ),
    'map' => array(
        '__key' => 'dn',
        'name' => 'cn',
        'email' => 'mail',
        'alias'  => 'sn',
        'title'  => 'title',
        'workPhone' => 'telephonenumber',
        'organizacja' => 'organizationname',
        'miejscowosc' => 'l'
    ),
    'search' => array(
        'name',
        'email',
        'alias'
    ),
    'strict' => array(
        'dn'
    ),
    'public' => true,
    'readonly' => true,
    'export' => false
);

Omówimy ważniejsze opcje na powyższym przykładzie.

W tablicy params podajemy parametry dotyczące serwera LDAP i opis bazy z danymi.
W tablicy map specyfikujemy żądane atrybuty, które aplikacja ma wyświetlać dla danego wpisu. Powyżej zażądano wyświetlania pól: cn, mail, sn, title, telephoneNumber, organizationName, l.
Wszystkie atrybuty wpisów, rozpoznawane przez Turbę zdefiniowane są w pliku turba/config/attributes.php . W powyższym przykładzie do listy zostały dodane dwa dodatkowe pola: organizacja oraz miejscowosc . Aby aplikacja zezwoliła na ich użycie, do pliku turba/config/attributes.php został dodany następujący opis tych pól:

$attributes['organizacja'] = array(
    'type' => 'text',
    'desc' => _("Organization")
);
$attributes['miejscowosc'] = array(
    'type' => 'text',
    'desc' => _("City")
);

Następna tablica - search, zawiera nazwy atrybutów, dla których żądamy by możliwe było wyszukiwanie wg nich osób w książce adresowej.
Za pomocą parametru public ustala się, czy definiowana książka jest dostępna do czytania dla wszystkich.
Parametr readonly wskazuje, czy możliwe będzie zapisywanie danych do książki.

W przypadku gdy chcemy, by dostęp do danych osobowych opierał się na DN użytkownika i haśle, należy parametr public ustawić na false oraz w tablicy params dodać następujące pozycje:

'bind_dn' => 'DN użytkownika',
'bind_password' => 'tajne_hasło',

Użyty tutaj DN powinien posiadać prawo do czytania danych z bazy LDAP. Wygodne jest tutaj utworzenie do tego celu specjalnego użytkownika, choć zachowując szczególną ostrożność można użyć do tego celu także DN-u "cn=root,dc=UCI,dc=PL ". W przypadku tym należy koniecznie ustawić opcję readonly na true, a w obu przypadkach należy pamiętać by plik turba/config/sources.php w systemie był dostępny do czytania wyłącznie dla użytkownika, z którego prawami pracuje serwer WWW.

Niedociągnięciem programu jest to, ze w tablicy map nie można używać dużych liter alfabetu w nazwach atrybutów wpisu, co jest powszechnie praktykowane w schematach LDAP. Np. w powyższym przykładzie zapisanie wartości workPhone jako telephoneNumber spowoduje, że przy opisie osoby, nr telefonu nie zostanie wyświetlony. Należy koniecznie użyć zapisu telephonenumber .

Następnie możemy dołączyć pozycję książki adresowej do menu programu IMP, umieszczając  w pliku horde/imp/config/conf.php linijkę

$conf['menu']['apps'] = array('turba');

(przy założeniu, że moduł Turba został standardowo zarejestrowany w Horde pod nazwą "turba")

3.3 Komentarz

Uwagę zwraca również słaba dokumentacja dotycząca konfigurowania (oraz samych możliwości) wszelkich funkcji związanych z LDAP. Dotyczy to ponownie wszystkich omawianych komponentów Horde.

4. Sylpheed-Claws

4.1 Konfiguracja

Konfiguracja nie nastręcza kłopotów. Wymagania programu to w zasadzie tylko posiadanie zainstalowanej biblioteki GTK+ w wersji 1.2.6 lub wyższej. Jeśli nie wymagamy dodatkowych własnych ustawień i mamy zainstalowany OpenLDAP, po rozpakowaniu źródeł, możemy skonfigurować program poleceniem:

configure  --prefix=/usr/local/sylphed --enable-ldap --disable-imlib --disable-gdk-pixbuf

Następnie kompilujemy kod programu poleceniem make oraz instalujemy skompilowany program za pomocą make install.

4.2 Metody współpracy z LDAP

• wyszukiwania osób (kryteria wyszukiwania ustala użytkownik),
• wstawiania adresu emailowego wyszukanej osoby w pola To:, CC:,
• dowiązania do bazy LDAP za pomocą DN-u użytkownika i hasła,
• importu książek adresowych z pliku LDIF oraz z programu Mutt.

5. Uwagi